غذاهای آخرتی در برابر غذاهای دنیایی

قرآن كریم به عنوان کتاب الهی دارای برنامه جامعی برای پاسخ تمام نیازهای مادی و معنوی انسان در مسیر رشد و كمال است.از این رو دستورالعمل ها و احکام  مختلفی در مسائل مختلف مادی و معنوی در آن آمده است.

با توجه به اینکه در بعد مادی،جسم انسان و سلامتی آن اهمیت ویژه ای در حرکت به سمت کمال دارد و تغذیه مهمترین عامل سلامتی است، آیات بسیاری به این موضوع اختصاص یافته است.

موضوع غذا و تغذیه در قرآن كریم ازچنان اهمیتی برخوردار است كه در بیش از 300 آیه به طور مستقیم یا غیر مستقیم مطرح شده است.گرچه لفظ غذا و تغذیه و یا مشتقات آن دو در هیچ جای قرآن به كار نرفته است، اما كلماتی مانند"أكل"، "شرب"، "رزق"، "طعام"، و مشتقات آنها می تواند به نحوی با مسائل مطرح در قرآن،در موضوع تغذیه در ارتباط باشد.

خداوند در قرآن انسان ها را به امر تغذیه و خوراکی ها متوجه می سازد:" فَلْیَنْظُرِ الْإِنْسانُ إِلى طَعامِهِ "(انسان باید به غذاى خویش بنگرد.)(عبس24) و خود این آیه مهم ترین دلیل قرآنی توجه به این امر است.

مباحث مطرح شده در قرآن درباره غذا را می توان بر اساس معیار های متنوع مطرح کرد که تعدادی از آنها را به طور خلاصه بیان می کنیم:

حلال و حرام بودن غذا

در آیات متعددی بر حلال و پاک بودن غذا تاکید گردیده است. "أَیُّهَا النَّاسُ کُلُواْ مِمَّا فِی الأَرْضِ حَلاَلًا طَیِّبًا وَلاَ تَتَّبِعُواْ خُطُوَاتِ الشَّیْطَانِ إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُّبِینٌ؛"(اى مردم از آنچه در زمین است ‏حلال و پاکیزه را بخورید و از گامهاى شیطان پیروى مکنید که او دشمن آشکار شماست.)(بقره 168)

همچنین بر ذبح شرعی حیوانات تاکید گردیده است:" وَمَا لَکُمْ أَلاَّ تَأْکُلُواْ مِمَّا ذُکِرَ اسْمُ اللّهِ عَلَیْهِ وَقَدْ فَصَّلَ لَکُم مَّا حَرَّمَ عَلَیْکُمْ إِلاَّ مَا اضْطُرِرْتُمْ إِلَیْهِ وَإِنَّ کَثِیرًا لَّیُضِلُّونَ بِأَهْوَائِهِم بِغَیْرِ عِلْمٍ إِنَّ رَبَّکَ هُوَ أَعْلَمُ بِالْمُعْتَدِینَ"( شما را چه شده است که از آنچه نام خدا بر آن برده شده است نمى‏خورید با اینکه [خدا] آنچه را بر شما حرام کرده جز آنچه بدان ناچار شده‏اید براى شما به تفصیل بیان نموده است و به راستى بسیارى از روى نادانى با هوس هاى خود گمراه مى‏کنند آرى پروردگار تو به تجاوزکاران داناتر است.)(انعام 119)

رستوران‌های بهشت

صرف غذا در مهمانی ،میل نمودن چیزی در فضاهای تفریحی ،صرف غذا در رستوران، و پذیرایی شدن توسط خدمتکاران و گاهی تنها غذا خوردن شکل‌های مختلفی است که موجب تنوع و لذت بیشتر از خوردن و آشامیدن می‌شود .برای همه‌ی این موارد مثال‌هایی از عالی‌ترین شکل اجرایی آن در مورد غذاهای بهشتی آمده است .

وَ یُطافُ عَلَیْهِمْ بِآنِیَةٍ مِنْ فِضَّةٍ وَ أَکْوابٍ کانَتْ قَواریرَا (انسان،15) و در گرداگرد آن‌ها ظرف‌هایی سیمین و قدح‌هایی بلورین می‌گردانند(پر از بهترین غذاها و نوشیدنی‌ها)،

وَ اَمْدَدناهم بفاکهةٍ ولحمٍ مما یَشتَهونَ (سوره طور /22)

همواره از انواع میوه‌ها و گوشت‌ها از هر نوع تمایل داشته باشند در اختیار آن‌ها می‌گذاریم.

یُسْقَوْنَ‌ مِنْ‌ رَحِیقٍ مَخْتُومٍ خِتامُهُ مِسْکٌ وَ فِی ذلِکَ فَلْیَتَنافَسِ الْمُتَنافِسُون(25/مطففین): آنها از شراب زلال دست ‌نخورده و سربسته‌ای می‌نوشند! ...

گاهی پرنده‌ای در هوای بهشت به پرواز درمی‌آید و بهشتیان اشتهای خوردن گوشت آن ‌را پیدا می‌کنند می گویند: (سُبْحانَکَ اللَّهُمَّ) خداوندا تو پاک و منزه‌ای! بعداً آن پرنده فرود می‌آید، بریان می‌شود، و در جلو آنان قرار می‌گیرد. هنگامی که ایشان از آن بهره‌مند شوند میگویند: الحمد للّه ربّ- العالمین. سپس آن پرنده زنده می‌شود و پرواز می‌کند. بنابراین: اولین سخن اهل بهشت در مقابل این‌گونه نعمت‌های پروردگار تسبیح و تقدیس خدا و آخرین کلامشان سپاسگزاری پروردگار می‌باشد.(تفسیر آسان، ج‌7، ص 88 به نقل از مجمع‌البیان)

در حدیثی منقول که امام باقر(علیه‌السلام) آن را از پیامبر خدا(صلّی اللَّه علیه و آله) روایت کرده آمده است: «مؤمنی در بهشت نیست که او را بهشت‌ها و باغ‌هایی بسیار نباشد، با تخت و بی‌تخت و ... پس چون دوستدار خدا غذای خود را بخواهد، آنچه نفس او هنگام خواستن غذا میل کرده بدون آن که نام آن را ببرد، برایش حاضر می‌شود (بنابراین نیازی به صبر کردن برای طبخ غذا و یا شرم از درخواست نیست.» (نورالثقلین،ج4، ص548)

همین چیزها در مورد میوه‌های بهشتی نیز نقل شده است یعنی زمانی که بهشتیان کنار هم بر تخت‌های خود تکیه زده‌اند با طبق‌های میوه پذیرایی می‌شوند و گاهی در حالیکه به تنهایی نظر بر میوه‌ای می‌کند در حالیکه در جایی آرمیده است شاخه به طرف او آمده و میوه را تقدیم می‌کند وَ ذُلِّلَتْ قُطُوفُها تَذْلِیلًا (انسان ،14) یعنی میوه‌های بهشتی در دسترس و اختیار آن‌ها است. " و گاهی در حالیکه میل به میوه دیگری پیدا می‌کند میوه مقابل او تبدیل به میوه دیگر می‌شود در حدیث پیامبر است که فرمود: در عالم رویا عمویم حمزه را دیدم که در حالیکه طبقی از انگور بهشتی نزد او بود و یک‌مرتبه تبدیل به خرما شد.»(قیامت در قرآن ،ص 36)

آیات پزشکی قرآن 

قرآن کریم تا کنون همواره منبع الهام‌بخش دانشمندان علوم مختلف در کشف حقایق علمی جهان هستی بوده است. در سالیان اخیر با توسعه روابط علمی و فرهنگی اسلام و غرب، نگاه دینی و قرآنی به علوم روز، یکی از دغدغه‌های عمده متفکران دینی سراسر عالم بوده است؛ چندانکه حجم عظیمی از تحقیقات میان‌رشته ای به حوزه علم و دین اختصاص یافته است. آنچه به تناوب زمان تقدیم خوانندگان گرامی می‌شود، پاره‌ای از پژوهش‌هایی است که به تبیین آیات پزشکی قرآن و بسط رابطه طب و قرآن پرداخته‌اند. اغلب این نوشتارها از کتاب "طب و قرآن" به همت بنیاد پژوهش‌های قرآنی حوزه و دانشگاه اخذ و اقتباس شده است.

 تقدم میوه بر گوشت

خداوند کریم در قرآن مجید، هر بار که از میوه و گوشت به عنوان مواد خوراکی انسان سخن به میان می‌آورد، ابتدا از میوه سخن می‌گوید آنگاه از گوشت. بنا به توصیه‌ی شرع مقدس اسلام، بهتر است میوه را قبل از غذا تناول کرد و این نکته‌ای است که امروزه علم پزشکی به آن پی برده و آن را توصیه می‌کند.

فرمایش پیامبر اکرم «صلی الله علیه و آله و سلم» هم در این زمینه که افطار روزه با خرما برای بدن برکت دارد و ثواب زیادی هم برای آن قائل شده‌اند به همین دلیل است.

خوردن میوه قبل از غذا اثرات بسیار مفیدی برای بدن دارد و خواصّ میوه از قبیل تأثیر ویتامین‌ها و اثرات تصفیه‌ی دستگاه گوارشی و بدن از میکروب‌های زاید و برقراری تعادل فیزیولوژیکی در ترکیبات خون و امثال آن، با معده‌ی خالی بیشتر ظاهر می‌شود تا بعد از غذا و معده‌ی پر.

قرآن مجید در آیات بیست و بیست و یک سوره‌ی مبارکه‌ی «واقعه» می‌فرماید:

(وَ فَاکِهَةٍ مِمّا یَتَخَیَّرونَ* وَ لَحمِ طَیرٍ مِمّا یَشتَهُونَ)؛ یعنی «و میوه‌ی خوش برگزینند و از گوشت مرغان که مایل هستند.»

و همچنین در آیه‌ی بیست و دو سوره‌ی مبارکه‌ی «طور» می‌فرماید: (وَ اَمدَدناهُم بِفاکِهَةٍ وَ لَحمٍ مِمّا یَشتَهونَ)

«یعنی: و بر بهشتیان از هر نوع میوه و گوشت که مایل باشند بیفزاییم.»

در آیات سیزده و چهارده سوره‌ی «نحل» هم به همین شکل، خداوند کریم، میوه را بر گوشت مقدم داشته است.

خوردن میوه قبل از وعده‌های غذا، در برگیرنده‌ی فواید بهداشتی بسیاری است. میوه دارای مواد قندی ساده و سهل‌الهضمی است که به سرعت جذب بدن می‌شود. زیرا امعاء، این مواد قندی ساده را در مدت کوتاهی که از چند دقیقه تجاوز نمی‌کند، جذب می‌نماید و موجب برطرف شدن عوارض گرسنگی و نیاز بدن به مواد قندی می‌شود. در حالی که اگر معده خود را از انواع مختلف مواد غذایی انباشته کند، حداقل سه ساعت طول می‌کشد تا مواد غذایی موجود در غذا، جذب بدن شود. عوارض گرسنگی، نزد این افراد مدت بیشتری طول می‌کشد مواد قندی ساده علاوه بر سهل الهضم بودن، منبع انرژی مناسبی برای تمام سلول‌های بدن هستند و از جمله سلول‌هایی که به سرعت از این مواد قندی استفاده می‌کنند، همین دیواره‌ی امعاء و پرزهای روده‌هاست که پس از دریافت مواد قندی آمادگی پیدا می‌کنند تا وظیفه‌ی خود را در جذب سایر موادّ غذایی مفید، به نحو احسن انجام دهند. به علاوه خداوند کریم در کلّ قرآن، وقتی می‌خواهند نعمت‌های غذایی خود را به رخ مردم کشیده و آن‌ها را متذکّر شوند، بیشتر از میوه‌ها یاد می‌کنند تا از گوشت. و این می‌رساند که میوه‌ها از نظر غذایی در رشد و سلامتی انسان مفیدترند.